Một xóm nhỏ đang chuyển mình…

Từ tháng 6 năm 2025, xóm du lịch cộng đồng Đá Bia buộc phải tạm dừng hoạt động đón khách – một quyết định không dễ dàng, nhưng là hệ quả tất yếu khi tuyến cao tốc Hòa Bình – Mộc Châu đi vào thi công và cắt ngang mảnh đất thân thương này.

Dự kiến sẽ có khoảng 2km cầu vắt ngang sông, chắn tầm nhìn của nhiều hộ dân Đá Bia – nơi trước đây từng là một không gian mở ngập tràn một màu nước xanh và những buổi chiều hoàng hôn óng ả. Cùng với đó, khoảng 2.000 kỹ sư và công nhân sẽ đổ về phục vụ công trình lớn này. Cuộc sống của bà con – những người bao năm gắn bó với sinh kế nuôi cá lồng và đón khách du lịch – đang bước sang một chương hoàn toàn mới.

Người đi làm thuê, phụ hồ. Người cải tạo lại nhà cửa, chuyển đổi mô hình lưu trú để phục vụ kỹ sư công trình. Quán cơm, quán nước, tiệm cắt tóc, gội đầu mọc lên nhộn nhịp giữa một bản làng nhỏ xinh chỉ với chưa đầy 200 nhân khẩu – nơi mà chợ búa vốn còn phải chờ thuyền đưa hàng về mỗi tuần hai lần. Không còn là một không gian yên bình như trước – nhưng đó là lựa chọn duy nhất lúc này để thích nghi, để tồn tại.

Nhờ có nhiều năm kinh nghiệm làm du lịch cộng đồng, bà con nơi đây đã chuyển đổi rất nhanh và hiệu quả – từ việc đón khách du lịch sang phục vụ các đội thi công. Nhiều nhóm kỹ sư thậm chí còn bày tỏ sự hài lòng khi được nghỉ ngơi trong không gian sạch sẽ và thưởng thức những bữa ăn ngon, đậm đà hương vị bản địa.

Chúng tôi – những người trong đội ngũ Action on CBT – hiểu rằng đây là quá trình phát triển không thể cưỡng lại. Nhưng tận sâu trong tim, là một nỗi tiếc nuối khôn nguôi. Ít nhất 3–4 năm tới, du lịch cộng đồng Đá Bia sẽ phải ngủ yên. Rồi sau này, khi đường sá thuận tiện hơn, liệu cảnh quan và môi trường sống nơi đây còn giữ được nét nguyên sơ từng khiến bao người lưu luyến? Chúng tôi không có câu trả lời.

Xin được chia sẻ đôi lời tâm tình từ một thành viên Action on CBT – Ms. Trang – cũng là cô gái được sinh ra và lớn lên trong sự bình yên của vùng ven hồ này. Mẹ cô là bà Yệu – người phụ nữ đã cùng những hộ dân đầu tiên xây nên mô hình du lịch cộng đồng ở Đá Bia, đón hàng ngàn lượt khách quốc tế, và truyền lại những câu chuyện cổ của người Mường Aụ Tá qua từng lời kể.

Chỉ trong 3 tháng thôi… tôi đã không còn nhận ra nơi từng thân thuộc đến từng bụi cây, con dốc…
Vẫn là Đá Bia – nhưng khác lạ đến khó tin.
Mỗi lần gặp bạn bè, câu đầu tiên mọi người hỏi là: Đá Bia dạo này thế nào rồi?
Tôi… không biết phải trả lời sao cho đúng. Từ lúc bắt đầu thi công cao tốc, tôi chưa đăng một bức ảnh nào về diện mạo mới của quê hương mình. Không phải vì chối bỏ, mà bởi… không nỡ. Mọi thứ thay đổi nhanh quá, mạnh quá, như một vết cắt sắc ngọt.
Ngày hôm qua tôi đã ngồi nhìn “Đá Bia” rất lâu, rất lâu và khóc. Lần đầu tiên tôi thấy mình ngồi khóc giữa thanh thiên bạch nhật, giữa không gian mênh mông, khóc giữa thiên nhiên mà không phải do vắt leo lên người tôi. Tôi tiếc nuối mọi thứ của “chúng tôi – những người đã được sự nghèo khó và bình yên nuôi lớn.”
Bây giờ, khi sự chống đối trong lòng cũng lắng xuống, tôi muốn chia sẻ để những người yêu quý Đá Bia, những người từng đến, từng nhớ, có thể nhìn thấy Đá Bia trong một giai đoạn không yên bình, không thơ mộng, không xanh mướt như ký ức.
Tôi vẫn yêu Đá Bia, tôi tiếc những buổi chiều yên ả, tiếng gọi nhau í ới của đám trẻ con, tiếng chim hót, tiếng lá xào xạc trong gió, tiếng thuyền máy đi đánh bắt cá,… Nhưng tôi cũng đang dần học cách chấp nhận, không trách móc, không than vãn. Chỉ là muốn lưu lại, trước khi những gì quen thuộc bị thay thế bằng những điều mới mẻ.
Đá Bia vẫn đẹp, đẹp lẩn khuất sau trong công trường, trong lòng sông cạn đáy, trong những triền đồi bị san phẳng, xé toạc…
Chúng tôi, những người đang sống ở đây vẫn yêu quê hương mình. Không chỉ khi nó nên thơ, bình yên, mà cả khi nó ngổn ngang và đang chuyển mình từng ngày.
Và biết đâu đấy… một ngày nào đó, những ai từng đến nơi này sẽ quay trở lại, đi trên con đường mới, rồi bất chợt dừng chân…
Lặng người trước một Đá Bia khác xưa, nhưng đâu đó vẫn còn những hình ảnh khiến họ ấm lòng.

Lòng hồ đầy kí ức, vẫn lặng lẽ chảy trong tim mỗi người…